CO2– en stikstofbeperkingen, circulariteit, kostenbesparingen, hogere uitvoeringssnelheid… het ligt allemaal op het toch al overvolle bordje van de bouw. De architecten, constructeurs, voorbereiders, de aannemers, de bouwers en de afwerkers: ze hebben allemaal te maken met een steeds hoger wordende berg eisen. En dat is nog niet alles: schaarsere grondstoffen, krapte op de arbeidsmarkt en een almaar groeiende woningbehoefte voeren de druk verder op. De bouwsector is hard op zoek naar een doorbraak die uitvoerbaarheid aan duurzaamheid koppelt. Mooduul, een jonge speler uit Eindhoven, zegt die doorbraak te kunnen bieden. De eerste bewijzen zijn geleverd, maar is onze regelgeving er ook klaar voor?

In hun hippe kantoor in de Eindhovense wijk Strijp-T geven technisch expert Coen de Natris en projectmanager Evelien Burgmans een inkijkje in het geheim van Mooduul. Voor hen op tafel staat een model van de bouwconstructie waarmee Mooduul werkt. Meest opvallend: in plaats van de gebruikelijke 15 centimeter dikke bouwwand, bestaat deze uit twee lagen van 4,5 centimeter dik met daartussenin een isolatielaag met de staalnetten voor de leidingen. Het resultaat: minder grondstoffen, minder gewicht, maar desondanks wél de gewenste draagkracht.

Dat alles bij elkaar heeft grote voordelen, zegt De Natris. “Ons bouwsysteem is in staat om met 30 procent minder materialen dezelfde draagconstructiewaarden te realiseren. Minder materiaal en minder gewicht, betekent minder CO2-uitstoot.”

Mooduul: Een bouwconcept in drie stappen

Configureren. Produceren. Realiseren. Dat zijn drie stappen die Mooduuls bouwconcept bijzonder maken.

Configureren: door eerst een vormvrij digitaal ontwerp te maken genereer je direct foutloze constructieve en technische ontwerpen.

Produceren: prefab bouwen, maar dan nóg sneller en beter dankzij de gerobotiseerde, industriële productie-omgeving.

Realiseren: dankzij het digitale voortraject worden negatieve verrassingen of afhankelijkheden op de bouwplaats tot een minimum beperkt.

Disciplines integreren

Maar minstens zo belangrijk is het compleet gedigitaliseerde ontwerpproces. Een traditioneel bouwsysteem bestaat uit een groot aantal verschillende componenten, zegt Evelien Burgmans. “En dat zorgt voor fragmentatie binnen het bouwproces. Er wordt in duidelijk afgebakende zones gewerkt en er is nagenoeg geen samenhang tussen de opbouw van de onderdelen. Zo’n beetje alles wordt on-site vervaardigd. Dat is niet alleen arbeidsintensief, maar ook erg lastig op elkaar af te stemmen door de vele componenten binnen de wandopbouw.”

Mooduul heeft dat proces omgedraaid door de onderdelen zoveel mogelijk off-site te ontwerpen en bouwen, en daarbij alle disciplines binnen het bouwproces te integreren. Dat is minder arbeidsintensief en door een beperkte variatie ook beter controleerbaar, met alle gevolgen voor kosten en snelheid. Bovendien zijn de onderdelen herbruikbaar – nog een belangrijk verschil met de traditionele bouw.

Dat heeft wel gevolgen voor het systeem van ontwerpen en produceren, benadrukt De Natris. “In het traditionele bouwproces is de architect leidend. Hij ontwerpt een gebouw, beschrijft de technische specificaties en vervolgens wordt de aannemer met de laagste prijs uitgekozen om het werk te maken. Dat betekent dat concurrentie plaatsvindt op basis van de laagste prijs van objecten die een opdrachtgever heeft bedacht. Als je dat zou loslaten en vervangen door te concurreren op de door de sector zelf ontwikkelde producten, dan heb je meteen veel meer grip op de kwaliteit en kosten. Faalkosten en onvoorziene kosten kunnen hiermee zo goed als worden uitgesloten.”

Details zichtbaar maken

Faalkosten? “Ja, dat zijn de kosten die ontstaan doordat op de bouwplaats de onvolkomenheden moeten worden hersteld of aangepast. Terwijl dat helemaal niet nodig is als je de variabelen vooraf in een computerprogramma invoert.” De Natris, die zich na zijn opleiding werktuigbouwkunde specialiseerde in het programmeren van software, ziet een toekomst voor zich waarin architecten “wat minder kunstenaar en wat meer industrial designer” zullen zijn. “De praktijk is dat in Nederland 90 procent van de woningen volgens een bepaald standaardpatroon wordt ontworpen. Met ons computerprogramma, waarin we de werelden van de bouwkunde en de informatica hebben samengebracht, kunnen we de details vooraf zichtbaar maken. In 15 minuten staat er een 3D-model, compleet met een nauwkeurige prijsbepaling. Kijk, dat bedoel ik met het voorkomen van faalkosten.”

Dit ‘parametrisch ontwerpen’ heeft ook gevolgen die binnen de huidige systematiek soms als een beperking zullen voelen. Burgmans: “Ja, de architect en de aannemer zullen moeten accepteren dat je op de bouwplaats niet nog even de positie van een raam kunt wijzigen, of de stopcontacten toch een paar meter verderop wilt plaatsen. Maar wie logisch nadenkt ziet dat de toekomst aan de conceptwoning is. De spelregels worden dan niet meer bepaald door de architect, maar deze mag binnen de gegeven kaders zijn ontwerpen realiseren. Onze applicatie stuurt vervolgens het gehele bouwproces aan, van ontwerp tot en met realisatie.”

Regelgeving

Het zijn niet alleen de heilige huisjes van de architect en de aannemer waar Mooduul tegen strijdt, vult De Natris aan. “Het grootste obstakel voor ons is de regelgeving. Die is volledig in lijn met de traditionele manier van werken. En hoezeer ons systeem ook is gevalideerd – óók door wetenschappers van naam en faam – die regeltjes zetten er vooralsnog een rem op. Doodzonde natuurlijk.”

De eerste bewijzen

Mooduul is al lang geen theorie meer. De eerste bewijzen zijn geleverd in een gezondheidscentrum in Zevenbergen, een villa in Zeist, een woning in Soerendonk en een vakantiepark in Gulpen.

De Natris twijfelt er niet aan dat Mooduul dankzij de kracht van data, digitale processen, robotisering en industrialisering het hele bouwproces sneller, duurzamer en goedkoper kan maken. Om die reden is hij ook niet bereid concessies te doen aan het systeem en blijft hij vooral op zoek naar steun voor aanpassing van de regels. Maar hij beseft dat dat een lange adem vergt. “We lopen voorop en dat betekent dat je soms weerstanden ontmoet. We krijgen vaak het advies om wat traditioneler te gaan werken, maar daar voel ik helemaal niks voor. Je wilt toch geen afbreuk doen aan een ideaal concept, alleen om het eindresultaat minder goed te maken?”

Burgmans kan het alleen maar beamen: “Als nieuwe speler, los van conventies en tradities, streven we naar perfectie in het bouwproces: efficiënt en zonder faalkosten, in de hele keten. Juist op die manier dragen we bij aan het oplossen van de uitdagingen van de Nederlandse bouwsector. Precies waar ons land op dit moment behoefte aan heeft.”